Arkeobotani
Ilıman iklim kuşağında yer almasından dolayı Türkiye, zengin bir bitki örtüsü ve birçok endemik türü barındırmaktadır. Gordion bölgesinde metrekareye düşen yağmur oranı ve ağaç örtüsü yükseğe çıkıldıkça azalmaktadır. Bin yıllardır bu bölgede yaşayan insanlar, çiftçilik ve hayvancılıkla uğraşmış, bu nedenle de bitki örtüsü zarar görmüştür. Buna rağmen, bölgedeki bitki örtüsü ve arazi kullanımı, dış etkenler nedeniyle değişen yağmur miktarına göre şekillenmiş ve bitki örtüsü dengesiz iklim koşullarına uyum sağlamak zorunda kalmıştır.
Naomi F. Miller, Gordion arkeoloji projesine 1980’lerin sonlarında arkeobotanist olarak katılmıştır. 1990’lardan bu yana “Ekopark” olarak adlandırdığı proje kapsamında bitki örtüsü gelişimi ve arkeolojik koruma üzerinde çalışmaktadır. Bu proje, başta erozyonu önlemek amacıyla, turizme açık müze ve arkeolojik alanlardaki bitki örtüsü gelişimini de ele almaktadır. Projenin odak noktalarından biri de erozyonda ciddi bir artışın gözlendiği Tümülüs MM’dir. Höyüğün neredeyse tamamının çorak olmasına rağmen, dikenli çalıların ortasında filizlenmeyi bekleyen tohum kümelerinin olduğu anlaşılmıştır. Höyüğün etrafının telle çevrilmesi, bu tohumlara ortaya çıkma ve yeşerme olanağı sağlamıştır.
Gordion’un iç kale höyüğündeki bitki örtüsünün kontrol altında tutulması, hem arkeolojik kalıntıların korunması hem de kalıntıların turistler için görülebilir durumda olması açısından önemlidir. Başka bir açıdan bakıldığında ise, bitki örtüsü, Gordion’daki teras binalarının da bir kısmını oluşturan duvar kalıntıları başta olmak üzere, arkeolojik kalıntıların korunmasında stratejik bir öneme sahiptir. Duvarların üst kısımları toprak tabakasıyla kaplanmıştır. Bu toprak tabakasının içerisinde çamur topları halinde doğal bitki tohumları ve diğer kısa köklü bitki çeşitleri bulunmaktadır. Bu durum, böceklerin sebebiyet vereceği tahribatı önlemekte ve özellikle içinde bulundukları çamur topları kış yağmurlarıyla eridiğinden bitki tohumları için doğallığa yakın bir ortam oluşturmaktadır. Bütün bunların sonucu olarak, duvarları muhafaza eden ve onları arkeolojik alanı ziyaret eden turistler için görülebilir hale getiren kalıcı bir koruyucu tabaka oluşmaktadır.
Gordion kazılarında bulunan bitki kalıntıları, öncelikli olarak kazara yanmış yemek kalıntılarından ve bilinçli olarak yakılmış yakıtlardan gelmektedir. Antik çağlarda mevcut olan ağaçlık bitki örtüsü, Geç Tunç Çağı ve Ortaçağ arasındaki zaman diliminde değişime uğramıştır. Günümüze kadar geçen zamanda ormanlık alanlardaki ana türler çam, meşe ve ardıç ağacı gibi alt türlerden oluşmuş olsa da bu geçen zaman süresince ikincil ormanın (örn: alıç ağacı) ve söğüt ağacı gibi nehir kıyısında yetişen türlerin oranı kademeli olarak artış göstermiştir.
Tohum kalıntıları, hayvan beslenme şeklinin çok çeşitli olduğunu (örneğin, yakıt olarak kullanılmış olan hayvan gübresinde birçok yabani türe rastlanmıştır), insan beslenme düzeninin ise -özellikle bitkiye dayanan kısmının (ekmek buğdayı, kızıl buğday, arpa, mercimek; sert burçak hayvan yemi olarak kullanılmış olabilir)- oldukça standart bir yapıya sahip olduğunu göstermiştir. Zaman zaman içeriğe bağlı olarak bulunan diğer yemek kalıntıları ise keten tohumu, fındık ağacı, kiraz, yabani badem ve nohuttur.
Bibliyografya
- Miller, N. F. 2010. Botanical Aspects of Environment and Economy at Gordion, Turkey. University of Pennsylvania Museum, Philadelphia.
- Miller, N. F. 2011. “Managing Predictable Unpredictability: The Question of Agricultural Sustainability at Gordion,” in Sustainable Lifeways: Cultural Persistence in an Ever-changing Environment, eds. N.F. Miller, K.M. Moore, and K. Ryan, pp. 310-324. University of Pennsylvania Museum, Philadelphia.
- Miller, Naomi F., Melinda A. Zeder, and Susan R. Arter. 2009. “From Food and Fuel to Farms and Flocks: The Integration of Plant and Animal Remains in the Study of Ancient Agropastoral Economies at Gordion, Turkey,” Current Anthropology 50, pp. 915-924.