Gordion Mobilya Projesi

A variety of metal items scattered on the floor.

Rodney Young tarafından yürütülen çalışmalar sonucunda, höyükte ve soylu mezarlarında, Frig mobilyalarından ve ahşap eşyalardan oluşan olağanüstü bir koleksiyon ortaya çıkarılmıştır. 1956 ve 1959 arasında kazılan, W, P ve MM Höyüklerinden (MÖ 9. yüzyılın ikinci ortalarından MÖ 8. yüzyılın sonlarına tarihlenen) birbiriyle paralellik göstermeyen bir grup ahşap eşya (bunların içinde 50 parça ince işlenmiş ahşap parçalar ve 70’ten fazla küçük obje vardır) bulunmuştur.

Bunların içinde maslar, servis ayaklıkları, tabureler, bir adet yatak ve uzun bir tabut ile birlikte tabaklar, kaseler, kaşıklar, bir adet şemsiye ve Gordion buluntuları arasında en etkileyici olarak görülen 11 adet küçük hayvan figüri bulunmuştur. Bulunan ahşabın çoğu mezar odalarının kuru ve nispeten durağan koşullardan dolayı iyi bir durumdadır. Bulunan parçalar ince işlenmişlerdir ve hatta bazı mezarlarda bulunan mobilyalarda bolca bronz kakmalar görülmektedir.

Mobilyaların tasarımı, bilinen eski mobilyaların işlevsel özellikleriyle kıyaslandığında farklılık arz etmekte içinde yaratıcı unsurlar barındırmaktadır. Bu koleksiyon, bugün eski Yakın Doğu’dan çıkan en önemli ve en iyi korunmuş ahşap mobilya grubu olarak kabul edilmektedir.

A carving of a bull and a lion fighting.

A carving of a dog holding something in its mouth.

Kurtarma Projesi (1981-2007)

1981 yılından itibaren, Gordion’un korunma ve araştırma projesi Ankara’daki Anadolu Medeniyetleri Müzesi tarafından, Dr. Elizabeth Simpson ve Profesör Krysia Spirdowicz başkanlığında, çeşitli disiplinlerden 40 kişiden fazla üyeden oluşan uluslararası bir grup ile yürütülmektedir. Ahşabın korunması sürecinde öncelikle ahşabın yüzeyi temizlenmiştir. Çoğu durumda bundan sonra ahşap vakum altında polivinil bütiral (Butvar B-89) ile çözünmeye bırakılarak sağlamlaştırılmıştır. Yavaş yavaş kurumaya bırakıldıktan sonra, çözeltinin fazlası ahşap yüzeyinden temizlenmiş ve son onarımlar yapılmıştır. Gordion Mobilya Projesi için geliştirilmiş koruma teknikleri, bugün, ahşap korunmasında standart hale gelmiş tekniklerdir.

A variety of metal items scattered on the floor, including bowls and pitchers.

A drawing of an intricately legged table.

A man delicately separating objects from dirt and placing them in labelled bags

Canlandırma (reconstruction), Sergileme ve Depolama

Korunduktan sonra, ahşap çalışılabilecek, sergilenebilecek, çizilebilecek ve fotoğrafı çekilebilecek kadar güçlü hale gelmiştir. Bugün, Ankara’daki Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde 4 adet büyük ahşap mobilya yanında, birçok küçük eşya da sergilenmektedir. MM Höyüğü’nde bulunan ahşap kakmalı masa ile iki servis ayağı ve P Höyüğü’nde bulunan çivili tabureler yeniden kurulmuşlardır. Bu objeler için, 1997 yılında, MOB Mobilya ve Dekorasyon AŞÇ tarafından yeni vitrinler tasarlanmış ve yapılmıştır. Sergilenmeyen objeler ise, Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde depoda tutulmaktadır. Depoda tutulan bu objeler Delta Tasarım Ltd tarafından ısmarlanıp, Kansas’ta yapıldıktan sonra Ankara’ya gönderilen çelik muhafazalarda tutulmaktadır. Bu muhafazaların yüzeyi reaktif olmayan bir sıva ile kaplanmıştır. Çekmeceler ise nem geçirmeyen bir kağıtla kaplandıktan sonra buluntuların şeklinde kesilmiş köpüksü bir maddeyle kaplanmıştır.

A woman covering an artifact in plastic.

A drawing of how furniture would have been placed and used when it was made.

Bilimsel Araştırma ve Analizler

Gordion’daki ahşap objelerin hangi tür ağaçlardan yapıldığını anlamak için bir analiz yapılmıştır. Bu analiz sonucunda, şimşir, ardıç, kestane, porsuk ağacı, meşe, sedir ve çam ağaçlarından örnekler elde edilmiştir. Minesota Üniversitesi, Bitki Patolojisi Bölümü tarafından yapılan ahşap patolojisi analizleri de bize ahşabın bozulma süreci ile ilgili önemli bilgiler vermiştir.

Washington DC Smithsonian Enstitüsü’ne bağlı Müze Koruma Enstitüsü tarafından Gordion mobilyalarına için yapılmış dokumalarda kullanılan alet ve tekniklerin analizleri de dönemin anlaşılması açısından büyük önem taşır. Örneklerden birinde, W Höyüğü’nden çıkan tabakalarda, torna kullanımının en erken kanıtlarına rastlanır. Karşılaştırmalı araştırmalar, Gordion marangozlarını daha geniş bir coğrafi bağlamda incelenmiş ve kullanılan bazı alışılmamış tekniklerin aslında Sibirya ve Etruria gibi uzak yerleşimlerde bile sık rastlanan uygulama olduğunu göstermiştir. Bu bilimsel ve teknik araştırmalar, stilistik analizler ile birlikte antik ahşap işçiliğine yönelik bildiklerimize adeta bir devrim niteliğinde değişim getirmiştir.

MM Höyüğü’nden çıkarılan çanak çömleklerdeki yemek ve içecek kalıntılarına çeşitli analizler yapılmıştır. Bu analizlerin sonuçlarına göre, bulunan mobilyaların tunç kaplarla beraber nasıl kullanıldığı anlaşılmış ve hatta kralın cenaze şöleninin canlandırılması üzerine çalışılmıştır. Buna göre, konuklar baharatlı baklagillerden oluşan bir yemek yanında mangalda pişmiş koyun veya keçi eti yemişlerdir. Bunun yanında da üzüm şarabı, arpa birası ile balla hazırlanmış ve mayalanmış bir içki içmişlerdir. 2000 yılında, bu “Midas Festivali” Pennsylvania Üniversitesince yeniden canlandırılmıştır.

A woman using a syringe to inject a liquid into a table decoration.

Three people examining furniture fragments laid out in large, flat drawers.

Two people laying out furniture fragments over a schematic.

Furniture fragments laid out in a display case, with three bowls.

Bibliyografya

McGovern, P., D. Glusker, R. Moreau, A. Nuñez, C. Beck, E. Simpson, E. Butrym, L. Exner, and E. Stout. 1999. “A Funerary Feast Fit for King Midas,” Nature 402 (Dec. 23), pp. 863-64.
Simpson, E. and K. Spirydowicz. 1999. Gordion Wooden Furniture: The Study, Conservation and Reconstruction of the Furniture and Wooden Objects from Gordion, 1981-1998, Ankara.
Spirydowicz, K. 1996. “The Conservation of Ancient Phrygian Furniture from Gordion, Turkey,” in Archaeological Conservation and Its Consequences, ed. A.Roy et al., London, pp. 166-171.