Gordion’da Cam İşçiliği
Gordion’da 50 yıllık arkeolojik çalışmanın sonucunda kurtarılan cam kaplar, erken cam eşya üretimi koleksiyonlarının en kapsamlılarından biridir. Külliyat 1700 tanımlanmış parçadan oluşur. Bu parçalar Demir Çağı’ndan Roma İmparatorluğu’na uzanan geniş bir zaman dilimine tarihlenir ve antik dünyanın cam işçiliği teknikleri (biçimlendirme, iç kalıplama, şişirme) ve teknolojisi hakkında bilgi verir.
Gordion’da bulunan cam eşyalar çeşitli yerlerden bulunan cam eşyalarla rekabet eder niteliktedir. Bu yerler arasında; Demir Çağı’nda Nemrut, Klasik dönemde Rodos, Helenistik Dönemde Makedonya bulunmaktadır.
Başka hiçbir yerde bu kadar kapsamlı ve bu kadar uzun döneme yayılan bir koleksiyon bulunamamıştır. Bu kayda değer koleksiyon, MÖ 1. binyılda, Doğu ve Batı arasındaki ticari, teknolojik ve kültürel alışverişe ışık tutar. Hatta, bazı buluntular Anadolu’da MÖ 8. yüzyılda başlayan ve devam eden bir cam işçiliği geleneğine işaret eder. Gordion’da, cam işçiliği için önemli dönemler şöyledir:
Erken Orta Frig Demir Çağı
İki adet yüksek kalitede kalıplanmış, renksiz çanak MÖ 8. yüzyılın ilk yarısına tarihlendirilmiştir. Bunlardan ilki P Höyüğünden çıkan, neredeyse tamamen renksiz, taç yaprağı şekilleriyle dekore edilmiş bir phiale (ufak şişe)dir. İkincisi ise yine MÖ 8. yüzyıla tarihlendirilen, üzerinde ayırt edici Frig taç yaprak motifi bulunan bronz Frig üretimi kaplardır. Bu dönemin kalıplanmış cam kapları da genellikle kuzeydeki (muhtemelen Nemrut etrafındaki) cam üretim merkezleri ile alakalıdır. Gordion kaplarının Frig stili taç yaprak desenlerini taşıyor olması, metal işçiliğinde usta olan Friglerin cam işçiliğinde de usta olduğuna işaret eder.
Geç Orta Frig Demir Çağı
İç kalıplama tekniğiyle yapılmış kapların en erken iki örneği burada bulunmuştur. Bu kaplara ait parçalar MÖ 7. yüzyıla, iç kalıplama tekniğinin Akdeniz bölgesinde yaygınlaşmaya başladığı döneme ait alabastralardan gelmektedir.
Akhamenid (Pers İmparatorluğu) Dönemi
Alandan çıkarılan iç kalıplama tekniğiyle yapılmış kaplardan arda kalan 150’den fazla parça, Akdeniz Bölgesi’nde bu tekniğin uygulanageldiği üç önemli dönemden ikisini temsil etmektedir. Bulunan parçalar arasında, Anadolu’nun İyonya kıyılarında bulunan atölyelerde üretilmiş nadir örnekler de bulunmaktadır.
Helenistik Dönem
Bu dönemde Akhamenid stili, yüksek kaliteli, rengi giderilmiş kaplar ve yarı küre şeklinde altın-sandviç cam tekniği ile üretilmiş, süslemelerinde açık bir örüntü (net pattern decoration) olan MÖ 3. yüzyılın ikinci yarısına ait kapların olağandışı bir birikimine rastlanır.
Roma Dönemi
Birinci ve ikinci yüzyıllara ait 1200’den fazla Roma camı parçası buluntular arasındadır. Bu 1200 parçanın büyük bir çoğunluğu kalıba dökülmüş, tek renkli masa gereçleri, kare şişeler ve dişli, yay şekilli, geniş ağızlı kaplardan oluşmaktadır. Daha az sayıda olmakla birlikte, 3. ve 4. yüzyıllara ait, uzun boyunlu gözyaşı şişeleri de bulunmuştur.
Bibliyografya
- Jones, J. D. 2005. “Glass Vessels from Gordion: Trade and Influence along the Royal Road,” in The Archaeology of Midas and the Phrygians: Recent Work at Gordion, ed. L. Kealhofer, Philadelphia, pp. 101-116.
- von Saldern, A. 1959. “Glass Finds at Gordion,” Journal of Glass Studies 1, pp. 23-51.
