Gordion’da Tekstil Üretimi
Gordion bize Demir Çağı’ndan itibaren, gelişmiş tekstil endüstrisi ve MÖ 1. yüzyıl Anadolusu’nda bu endüstrinin öneminin anlaşılması bakımından önemli bilgiler vermektedir. Üretimin ölçeği tekstil araçları ve Teras Binası’ndaki seri üretim atölyelerinden anlaşılabilmektedir. Bu yapılar yaklaşık bir metre yüksekliğinde, 1-4 megaronlarının arka tarafına denk gelen geniş bir teras üzerine inşa edilmişlerdir. Teras, üretim sektörünün olduğu yeri elit kesimin yaşadığı yerden ayırmıştır. Bu terasa giriş, sadece iki uçtan sağlanabilmektedir.
12 megaron kazılmıştır (TB 1-8, CC 1-2). Bu megaronların hepsi, tipik megaron şekline sahip olmakla birlikte genellikle tek basamaklı bir giriş içerisinde yemek pişirme gereçlerinin bulunduğu ön odaya açılmaktadır. Arkada ise ana salon bulunmaktadır. Bu ana salonun arka duvarında genellikle öğütme platformları ile çok sayıda ağırşak ve diğer tekstil ekipmanları bulunmaktadır.
Gordion’dan elde edilen arkeolojik kanıtlar bize Akdeniz bölgesinde, saray merkezli bir yerleşim bölgesindeki organize tekstil üretiminin bütün bir resmini çizmektedir. Minos ve Miken krallıklarında olduğu gibi, Gordion’dan elde edilen bilgiler de Frig Krallığında, tekstil ürünlerinin hem trampa aracı hem de prestij malları olduğunu gösterir.
İşlenmemiş yün, yalın, pişmiş kilden ağırşaklarla eğrilmiştir. Envantere eklenmiş ağırşakların sayısı 1000’in üzerindedir ve ağırlık ve form bakımından çeşitlilik gösterirler. Bunların ortalama ağırlıkları 24 gramdır. Bu endüstride kullanılmış değişik tekniklerin yeniden canlandırılması mümkün olmuştur. Eğrildikten sonra bu iplikler dokumadan geçirilmiştir. Dokumada kullanılan tezgâh, MÖ 1. bin yılda kullanılan tezgâhlar arasında en yaygın kullanılanlardandır. Harap olmuş tabakadan çıkan ağarşakların türü ve sayısı birbirleriyle koşutluk arz etmez. Donat şekilli ağırşakların sayısı 1000’i geçmiştir; ağırlıkları ise 400-700 gram arasındadır.
Aynı zamanda her yerde bulunan ağırşakların arasından 1989 yılında önemli bir buluntu açığa çıkmıştır: TB2 megaronunun ön odasından çıkarılan, dikkatlice yapılmış bir tarak. Bu uzun dişli tarağın bir tarafından sökülmüş sargısı tekstil üretiminde kullanılmış olduğunu göstermektedir. Tekstil ürünleriyle kullanımı bu tarağın muhtemelen yumuşak ahşap bir yüzeyinin olduğuna işaret etmektedir. Bu tarağın küçük boyutu (yaklaşık 6 cm kadar) bize küçük, desenli şeritlerin yapımında kullanıldığını göstermektedir.
Gordion’da bulunan dokuma aletlerinin yanı sıra, bazı höyüklerde yün ve keten kumaşların korunmuş olduğu gözlenmiştir. MM Höyüğü’nden (Midas Höyüğü) çıkan dokuma parçalarının ölen kişinin üzerinin örtülmesinde kullanıldığı sanılıp Megaron 3’ten çıkan dokuma parçaları ile karşılaştırılabilir olduğu düşünülmektedir. Dokumaların kendisi ve dokumacılıkta kullanılan aletler bize Gordion’da üretilen kumaşların ayırd edici kalitede olabileceğini göstermiştir.
Sayıca fazla olan ağırşakların genellikle benzer bir forma ve büyüklüğe sahip olması bize tekstil endüstrisinin geniş bir ölçekte yapıldığını göstermektedir. Donat şeklindeki ağırşakların, ağırlıklarının fazla olması dokunan tekstillerin güçlü ve dayanıklı olduğunu da gösterir. Dayanıklı dokumalar Frig ordusunun askerlerine giyecek temin etmek ya da onlara ödeme yapmak için kullanılmış olabilir. Buna alternatif olarak, Erken Frig endüstriyel bölümünü yok eden büyük yangın felaketinden hemen önce dokunan giysilerin, düşman monarşilerin saldırısını bastırmak için haraç olarak verildiği de düşünülebilir.
Bibliyografya
- Bellinger, L. 1962. “Textiles from Gordion,” Bulletin of the Needle and Bobbin Club 46, pp. 5–34.
- Burke, B. 2005. “Textile Production at Gordion and the Phrygian Economy,” in The Archaeology of Midas and the Phrygians. Recent Work at Gordion, ed. L. Kealhofer, Philadelphia, pp. 69–81.